Cevhere El-Berasiyye

Hîbetullah b. Hasan b. Ali b. Hasan b. Ed-Devamî el-Bağdadî’nin kızıdır. 1 Şeyh Ebu’l-Hasen b. Ed-Devamî’nin de kız kardeşidir. 2 Seyyide Nefise’nin hizmetinde bulunmuş ve3 Bağdat’ta yaşamıştır. Kendisinin azad edilmiş bir cariye olduğu hakkında rivayetler de vardır. 4 Bintü’d-Devamî, künyesi ile meşhur olması ise onun en büyük dedesine izafetledir. 5 Kendisi edep ve ilm sahibi bir hanım idi. Hakim b. Cafer: Cevhere’nin daha önce bir prens cariyesi olduğunu ve azad olduktan sonra dünyaya olan tutkusunun azaldığını kaydetmiştir.6 Hicri 297 de vefat den Cüneyd’in muasırı olan sufi Ebî Cafer el-Gernibi’nin hocası Abdullah el-Berasî onunla evlenmek için ısrar etti ve sonunda onunla evlendi. 7 Berasî’nin onunla evlenmek istemesindeki ısrarı da onun büyüklüğünden kaynaklanıyor olsa gerek!
Şeyh Berasî ile evlendikten sonra Bir rivayete göre Beras kasabasına bir rivayete göre ise Kuh kasabasına yerleştiler 8 ve beraber ibadetle meşgul oldular. Cevhere, salih sadık ve daima ilm ve ibadetle meşgul olan bir hanım idi. Ayrıca kadınlara daima vaaz ve nasihatlerde bulunurdu. 9
Eşi şöyle anlatıyor: Cevhere bir gece rüyasında kurulmuş bir çok güzel çadırlar gördü. Bu çadırların kimler için olduğunu sorduğunda ona: Gece kalkıp kur’an okuyan ve nefsi ile cihad eden sabırlı kullar için olduğu söylendi. Cevhere’nin bu olayı anlattıktan sonra bu rüyanın akabinde geceleri uyumayıp Kur’an okumaya ve gece ibadetine devam etmeye başladığını söylemiştir. Bunun akabinde geceleri de eşini uyandırmaya ve ona: “Kalk kervan gidiyor” diye ikaz etmeye başlamıştır. 10 Cevhere Hatun edebe çok dikkat eder, kıbleye yüzünü dönerek oturur, arkasını asla dönmezdi. 11
Hakim b. Cafer anlatıyor: “ Bir gün Ebu Abdullah’ın evine gittim. Kuru bir yer üzerine oturuyordu. Daha önceleri geldiğimde altında bir minder döşek görürdüm. Lakin bu defa altındaki döşek yoktu. Ona: ‘ Ey Abdullah! Daha önceleri oturduğun minderi ne yaptın. Şimdi kuru bir yer üzerine oturmuşsun?’ dedim. Bunun üzerine O: ‘Dün gece Cevhere Hatun beni uyandırdı ve bana: ‘ Ey efendi! Şu hadisi şerifi duymadın mı? “Yer, Adem oğlu için; Ey insanoğlu benimle aranda sadece bir perde var. Yarın ise benim altımda (içimde) olursun.” “ Ben de evet öyledir” dedim. Bana; “ öyleyse bu yaygıyı kaldır. Artık ona ihtiyacımız yok” dedi. Ben de “o yaygıyı kaldırdım” diye cevap verdi.12Görüldüğü gibi Cevhere duymuş olduğu hadis ve ayetleri hemen hayata geçiren bir kişidir. Bu da onun hadisler ve ayetlerin hayata geçirilmesi hususunda ne kadar hassas ve duyarlı olduğunun bir göstergesidir. Doğum ve ölüm tarihleri kesin olarak bilinmemektedir. Bir rivayete göre H.2. asrın sonlarında yaşamıştır. 13Zihni Efendi ise eserinde; onun Ebu’n-Necîb ve Ebu’l-Vakt hazretleriyle beraber bulunup onlardan hadis dinlediğini, ayrıca Ebu’n-Necîb’in oğlu ile de evlenerek ondan mümtaz bir şahsiyet olan Seyyide bint. Abdurrahim’i doğurduğunu kaydetmiş vefatının da 604 / 1207 tarihinde olduğunu kaydetmektedir. Kendisi abdest alıp yatsı namazını kılarak vefat etmiştir.14 İlim erbabıyla beraber bulunması onun ilim öğrenmeye ve o ilmi hayatını anlamlandırmada kullanmak istemesine delalet etmektedir. Ayrıca onun, ilimlerin hem teorik hemde pratik yönüyle ilgilendiği söylenebilir.
1 Zihni Efendi, Meşhur Kadınlar, c.I, s.187
2 Zihni Efendi aynı yer
3Derniki, Âbidatü’z-Zâhidat, s.148
4 Kehhâle, a.g.e., aynı yer; Evliyalar Ans., c.IV, s.329
5 Zihni Efendi, a.g.e., c.I, s.182
6 ; İbn Cevzi, Sıfatu’s-Safve, c. III, ss.521-22; Kehhâle, aynı yer; Sahabeden Günümüze Allah Dostları, c.III, s.392
7 Kehhâle, aynı yer
8 İbn Cevzi, aynı yer; Kehhâle, aynı yer; Allah Dostları, aynı yer;
9 Zihni Efendi, Meşhur Kadınlar, c.I, s.182
10 İbn Cevzi, Sıfatu’s-Safve, c.III, ss. 521-22; Evliyalar Ans., c.IV, s.329; Sahabeden Günümüze Allah Dostları, c.III, s.392;
11 Evliyalar Ans., aynı yer
12; İbn Cevzi, a.g.e., c.II, s.36; Evliyalar Ans.,aynı yer; Sahabeden Günümüze Allah Dostları, aynı yer
13 Kehhâle, Âlâmü’n-Nisa, c.I, s.223
14 Zihni Efendi, a.g.e., aynı yer